Sẽ không khó để chúng ta bắt gặp một bài báo nào đó nói về những nhà đầu tư thua lỗ nặng, thậm chí là mất sạch tiền vì chơi chứng khoán, sau đó phá sản. Vậy đâu là những nguyên nhân chính khiến cho các nhà đầu tư lâm vào tình trạng phá sản vì chơi chứng khoán?
1. Không nghiên cứu thị trường
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến việc thua lỗ khi bước vào “sân chơi” chứng khoán chính là không nghiên cứu thị trường. Phần lớn các nhà đầu tư mới thường quá tự tin vào những phán đoán của mình, nếu may mắn chiến thắng trong một khoảnh khắc thì niềm tin đó sẽ dễ trở thành sự ảo tưởng về khả năng của bản thân.
Trước khi thực sự bỏ vốn vào một sản phẩm chứng khoán, các nhà đầu tư cần dành thời gian để hiểu và nắm được bản chất, nguyên lý vận hành và tình trạng của thị trường. Nếu không học cách dự đoán, nghiên cứu thị trường thì có thể sẽ dẫn đến việc nhà đầu tư bị thua lỗ, phá sản trong tương lai.
2. Không nghiên cứu doanh nghiệp đang đầu tư
Một sai lầm phổ biến tiếp theo mà nhiều nhà đầu tư mắc phải chính là đầu tư vào thứ mình không hiểu. Rất nhiều nhà đầu tư mới bỏ tiền ra mua cổ phiếu mà không nghiên cứu tình hình kinh doanh của doanh nghiệp mình đang rót vốn vào. Điều này dẫn đến việc họ không nắm được tiềm năng tăng trưởng và sinh lời của sản phẩm chứng khoán mình sở hữu, vậy nên việc thua lỗ là chuyện hiển nhiên.
Nhà đầu tư nổi tiếng Warren Buffett có lời khuyên cho các nhà đầu tư mới rằng “không biết thì đừng bỏ tiền vào!”. Điều đó có nghĩa là nhà đầu tư cần hiểu về sản phẩm mà doanh nghiệp đang kinh doanh để dự đoán được khả năng sinh lời của cổ phiếu trong tương lai. Hơn hết, liệu rằng doanh nghiệp đó có đủ uy tín và tiềm lực để tiếp tục phát triển hay không? Nhà đầu tư cần nắm được tình hình kinh doanh và nghiên cứu về tính minh bạch của các báo cáo tài chính để xác định xem doanh nghiệp đó có đủ uy tín để đầu tư hay không.
3. Không “cắt lỗ” khi rủi ro vượt ngưỡng an toàn
Các nhà đầu tư vẫn thường được khuyên rằng nên nắm giữ chứng khoán lâu dài để thu được lợi nhuận cao. Điều này chỉ đúng một phần bởi khi mức độ rủi ro của chứng khoán đã vượt ngưỡng an toàn của bản thân, nếu không biết “cut loss” (cắt lỗ) kịp thời thì việc thua lỗ, phá sản là điều rất dễ xảy ra.
Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, một mã chứng khoán khi đã mất đi 10% giá trị nó bắt buộc phải tăng ngược lại đúng 11% thì mới có thể hòa vốn. Trong khi đó, nếu một mã chứng khoán mất tới 50% giá trị thì nó phải tăng lại 100% mới trở lại giá trị ban đầu. Khả năng để một mã chứng khoán tăng ngược và hồi phục trở lại rất mong manh, vì vậy các nhà đầu tư nên xác định thời điểm cắt lỗ an toàn và tìm kiếm cơ hội mới thay vì chờ đợi trong vô vọng.
4. Bỏ qua lời khuyên từ các chuyên gia
Việc đầu tư chứng khoán về cơ bản yêu cầu nhà đầu tư cần giữ được tâm lý và lập trường ổn định để đưa ra quyết định phù hợp với bản thân. Nhưng bên cạnh đó, các nhà đầu tư cũng cần tham khảo ý kiến và lời khuyên từ những chuyên gia trong ngành, có nhiều kinh nghiệm đầu tư chứng khoán.
Những lời khuyên của chuyên gia thường được đúc kết từ những bài học thực tế. Đó còn có thể là những bài học đắt giá rút ra từ những sai lầm giúp cho các nhà đầu tư mới tránh được thiệt hại, tiết kiệm thời gian, chi phí và tiền bạc.
5. Đầu tư dựa theo cảm tính, phong trào
Có thể nói, thị trường chứng khoán được coi là mảnh đất đầy hứa hẹn cho các nhà đầu tư và cả… những kẻ xấu nữa. Và nếu nhà đầu tư hành động dựa vào cảm tính, đầu tư theo phong trào thì việc “sập bẫy” là điều khó tránh khỏi. Vì vậy, hãy trang bị kiến thức phân tích chứng khoán để bảo vệ mình trong các biến động khó đoán của thị trường. Không nên đầu tư theo cảm tính hoặc quá tin theo số đông.
6. Đầu tư vào cổ phiếu đang giảm nhằm “bắt đáy”
Việc “bắt đáy” thị trường và chờ đợi các đợt tăng giá của sản phẩm chứng khoán chính là 2 việc hấp dẫn những nhà đầu tư mạo hiểm. Thế nhưng rủi ro của việc đầu tư vào cổ phiếu đang giảm là rất lớn nếu nhà đầu tư không có kinh nghiệm và chiến lược cụ thể.
Để bắt đáy được cổ phiếu có tiềm năng tăng trở lại, nhà đầu tư cần có kiến thức trong việc đọc và phân tích diễn biến của các loại cổ phiếu. Bên cạnh đó, nhà đầu tư còn cần có kỹ năng quản trị rủi ro tốt, khả năng phán đoán về mặt vĩ mô của các doanh nghiệp mình đang đầu tư.
Việc đầu tư vào cổ phiếu đang có xu hướng giảm hoàn toàn có thể dẫn nhà đầu đến kết cục là bỏ tiền ra mua thứ sẽ tiếp tục giảm giá trị và không thể tồn tại trong tương lai. Điều đó đồng nghĩa với việc nhà đầu tư không những chẳng thu được lợi nhuận mà còn bị thua lỗ, nặng hơn là phá sản vì ôm lấy một loạt cổ phiếu đã suy yếu, giá trị thấp hoặc không giá trị.
7. “Đu đỉnh” cổ phiếu đang tăng
Một số thành phần người chơi khác có xu hướng đầu tư “đón đỉnh” với kỳ vọng giá cổ phiếu sẽ tiếp tục tăng. Cổ phiếu đang tăng được nhà đầu tư mua ồ ạt do tâm lý “fomo” (hội chứng sợ bỏ lỡ). Nhưng trong trường hợp xấu, nhà đầu tư ngay sau khi đã mua vào số lượng lớn thì cổ phiếu đó bất ngờ “lao dốc” liên tục giảm giá trị khiến họ thua lỗ nặng.
Ôm cổ phiếu đang “đu đỉnh” mà thiếu phân tích tình hình có thể mang đến những hệ lụy nặng nề cho nhà đầu tư. Vậy nên, những người chơi chứng khoán cần tỉnh táo trước khi xuống tiền để tránh những sai lầm đáng tiếc.
8. Đầu tư mạo hiểm cổ phiếu “không có tên tuổi”
Không thể phủ nhận tiềm năng sinh lợi nhuận của hình thức đầu tư mạo hiểm vào những mã cổ phiếu giá rẻ và “không có tên tuổi” là rất cao. Những cũng vì lợi nhuận cao cho nên đầu tư mạo hiểm cũng có rủi ro thua lỗ cao. Với những nhà đầu tư mới bước chân vào thị trường, việc đầu tư vào cổ phiếu mạo hiểm, không tên tuổi có thể trở thành “nhát dao chí mạng” khiến họ chịu thua lỗ nặng hoặc phá sản vì ham lợi nhuận.
Vì vậy, để không gặp phải trường hợp này, những người mới chơi chứng khoán nên tránh mạo hiểm và đầu tư vào những mã cổ phiếu an toàn hơn. Mỗi cá nhân đều có một “khẩu vị rủi ro” riêng nên cần tìm được một chiến lược đầu tư phù hợp. Khi đã đủ kỹ năng phân tích chứng khoán, bạn có thể thử sức với loại hình đầu tư mạo hiểm này ở một thời điểm khác.
9. Cố chấp “gồng lỗ”
Không chỉ những “tay mơ” mới vào nghề mà ngay cả những nhà đầu tư nhiều kinh nghiệm cũng thường mắc sai lầm khi cố chấp giữ cổ phiếu thua lỗ với kỳ vọng vào một đợt tăng giá trở lại. Nguyên tắc quan trọng mà các nhà đầu tư chứng khoán cần tuân thủ đó chính là giảm tối đa rủi ro và cắt giảm các khoản lỗ. Việc “gồng lỗ” thường là do các nhà đầu tư bị đánh vào yếu tố tâm lý “bù lỗ”, tăng tiền đầu tư để sớm tìm điểm hòa vốn. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến việc thua lỗ nặng hoặc phá sản vì chơi chứng khoán.
Mức lợi nhuận kỳ vọng khi đầu tư chứng khoán cũng chỉ nên dao động trong khoảng an toàn từ 15 – 30%/năm. Ngoài ra, nhà đầu tư nên bán ngay khi cổ phiếu rớt giá 7% hoặc 8% so với giá mua ban đầu và có thể cân nhắc tiếp tục đầu tư vào thời điểm khác.
10. Bỏ hết trứng vào chung 1 giỏ
“Bỏ hết trứng vào chung một giỏ” nghĩa là nhà đầu tư dồn toàn bộ tài sản để mua chỉ đúng 1 mã cổ phiếu. Có thể coi đây là hình thức đầu tư “được ăn cả, ngã về không”. Sự bất ổn của thị trường sẽ tạo ra rủi ro lớn cho những nhà đầu tư chỉ mua một mã cổ phiếu duy nhất, khi mắc sai lầm, họ có thể mất tất cả.
Thay vì mạo hiểm dồn toàn bộ vốn vào một nơi, nhà đầu tư nên có nhiều danh mục cổ phiếu để phân bố tài sản một cách an toàn hơn. Việc này giúp cho nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro, khi một mã cổ phiếu “ngã xuống” thì sẽ có mã khác kéo vực dậy.
11. Ôm cổ phiếu đầu cơ
Đầu cơ cổ phiếu là hành vi lợi dụng xu hướng giảm giá của thị trường để mua và “ôm” cổ phiếu nhằm chờ thời cơ bán ra với lợi nhuận cao. Tuy nhiên, mức độ rủi ro của hình thức đầu tư này là vô cùng cao. Các mã cổ phiếu đầu cơ thường có giá siêu rẻ, dễ bị thao túng giá trên thị trường và có chu kỳ biến động không ổn định, khó đoán. Dù nguy cơ mất tiền rất cao nhưng nhiều nhà đầu tư mạo hiểm vẫn sẵn sàng đâm đầu vào. Rất nhiều nhà đầu tư tham gia ôm cổ phiếu đầu cơ đã bị phá sản.
12. Thiếu kiến thức và kinh nghiệm đầu tư chứng khoán
Cuối cùng, tình trạng phổ biến nhất mà nhiều nhà đầu tư mắc phải khi mới bắt đầu chơi chứng khoán chính là không trang bị đủ kiến thức trước khi bỏ tiền vào đầu tư. Việc chưa trang bị đủ kiến thức đã nóng vội đem tiền đi đầu tư sẽ dễ dẫn đến thất bại ngay từ khi mới bắt đầu. Tệ hơn là việc nhà đầu tư không chỉ mất hết tiền vì chứng khoán mà còn ôm một món nợ khổng lồ, mang gánh nặng tài chính một cách bị động.
Vì vậy, khi mới bắt đầu chơi chứng khoán, nhà đầu tư nên cân nhắc chi một khoản tiền an toàn đủ để có thêm kinh nghiệm. Sau đó có thể nâng dần mức đầu tư để thu lợi nhuận khi đã có kiến thức đủ mạnh. Đầu tư chứng khoán là cuộc chơi của những cái đầu “nhiều sạn”, hãy trang bị kiến thức và kinh nghiệm để có thể làm chủ cuộc chơi.
Trên đây là tổng hợp những nguyên nhân tại sao chơi chứng khoán lại phá sản. Tổng kết lại, bạn hãy trau dồi kiến thức, đầu tư có chiến lược và tỉnh táo trước những diễn biến của thị trường để không mắc phải những sai lầm đáng tiếc. Chúc bạn thành công!
Tác giả: Nguyễn Công Phúc & Phan Khánh Linh
